Cây Dành Dành chữa bệnh vàng da

Dành Dành là một vị thuốc quý.

Dành Dành xanh tốt quanh năm, mọc hoang ở ven suối, có thể trồng làm cảnh hay lấy quả làm thuốc, nhuộm vàng bánh trái và thức ăn. Loài cây này không những cho ta một thứ phẩm nhuộm thiên nhiên đẹp mắt, không độc hại

Dành Dành là một loài cây nhỏ, thuộc họ cà phê. Cây Dành Dành cao chừng 1 - 2 mét, thân thẳng nhẵn, lá mọc đối, mặt trên trơn bóng và xanh thẫm, mùa hạ nở hoa, mùa thu cho quả. Hoa Dành Dành mọc đơn độc, cánh hoa trắng như ngọc và rất thơm, nhụy bàng hình cầu, cuống dài 5 cm. Quả Dành Dành hình cái chén, có 3 - 5 ngăn, khi chín màu vàng đỏ, bên trong chứa rất nhiều hạt, mùi thơm, vị đắng.

Toàn bộ cây Dành Dành đều là những vị thuốc, nhưng quả được dùng nhiều nhất.

Quả Dành Dành cho ta vị thuốc gọi là "Chi tử"; "chi" là cái chén uống rượu thời xưa, "tử" là quả, quả Dành Dành giống cái chén uống rượu nên người xưa đặt tên như vậy. Vào tháng 8 - 11, quả Dành Dành chín, hái về ngắt bỏ cuống, để một lát khoảng 5 - 10 phút, đem phơi hoặc sấy khô, ta sẽ được vị thuốc chi tử.

Theo YHCT, chi tử có tính hàn, vị đắng, vào các kinh Tâm, Phế và Tam tiêu. Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tả hỏa, lợi tiểu, hạ huyết áp, họng đau, mắt đỏ, da vàng, tiểu tiện khó khăn, thổ huyết, máu cam, lî ra máu, tiểu tiện ra máu.

* Làm màu thực phẩm: An toàn, bổ dưỡng không độc hại, nhuộm màu Bánh Trái, màu Xôi Nếp, màu Canh Xúp…

 * Kho với cá đồng: Một món ăn ngon, có tác dụng bồi bổi sức khỏe, trí não, phòng chống bệnh tật, đặc biệt là bệnh vàng da.

Tác dụng cụ thể:

* Thanh tâm trừ phiền. chứng ngực bụng đầy tức, hồi hộp không yên: Chi tử 12gr, Đậu sị 8gr, sắc với nước, chia 3 lần uống trong ngày.

* Chữa các chứng xuất huyết: Chi tử 16gr, Hoàng cầm 12gr, Bạch mao căn 20gr, Tri mẫu 12gr, Cát cánh 8gr, Trắc bách diệp 12gr, Xích thược 12 gr, Cam thảo 4gr, sắc với nước, chia 3 lần uống trong ngày.

* Chữa viêm bàng quang cấp, tiểu tiện ra máu: Chi tử 16gr, Bạch mau căn 20gr, đông quỳ tử 12gr, cam thảo 8gr, sắc với nước, chia 3 lần uống trong ngày.

* Chữa vàng da, vàng mắt, viêm gan, tiểu tiện sẻn đỏ: Chi tử 12gr nhân trần 24gr, nước 600ml, sắc còn 100ml, chia 3 lần uống trong ngày, khi uống thêm chút đường vào cho đủ ngọt. hoặc dùng "chi tử bá bì thang": Chi tử 16gr, hoàng bá 12gr, Cam thảo 4gr, sắc với nước uống.

* Chữa miệng lỡ loét, họng đau không nuốt được thức ăn: Lấy quả Dành Dành đốt thành than, hòa với lòng trắng trứng, bôi vào chỗ vết thương.

* Chữa hỏa bốc- nhức đầu, mắt đau, tai ù, chảy máu mũi: Lấy quả Dành Dành 16gr sao vàng, hạt muồng 16gr sao cháy đen, sắc uống.

* Chữa thổ huyết, ho ra máu: Lấy quả Dành Dành 20gr sao vàng, Hoa hòe 20gr sắc với nước, khi uống cho thêm chút muối.

* Chữa đổ máu cam: Lấy quả Dành Dành, rễ cỏ tranh, lá sen - mỗi thứ 12gr sắc uống.

* Chữa bỏng: Lấy quả Dành Dành đốt thành than, hòa với lòng trắng trứng, bôi vào chỗ vết thương.

* Chữa phù thũng do nhiệt độc: Chi tử 20gr, Mộc hương 6gr, Bạch truật 8gr sắc uống.

* Chữa bong gân, đau nhức: Chi tử đem giã nát, tán thành bột thô, trộn với nước thành một thứ bột dẻo, thêm chút rượu, đắp lên chỗ bị thương rồi băng lại, 3 - 5 ngày thay thuốc một lần, nếu sưng tấy thì ngày thay thuốc 1 lần, không dùng được đối với trường hợp bị gãy xương.

* Chữa bí tiểu tiện, sỏi tiết niệu: Lấy rễ Dành dành, cỏ mã đề (Xa tiền thảo), Kim tiền thảo, mỗi thứ 12gr, sắc với nước, uống ngày 1 tễ, liên tục trong 10 ngày.

* Chữa mụn nhọt: Chi tử 12gr, Bồ công anh 15gr, Kim ngân hoa 8gr, sắc với nước, uống mỗi ngày 1 tễ, liên tục trong 7 ngày.


* Chữa mất ngủ: Chi tử 15g, đậu đen 20g. Rang vàng chi tử, đậu đen rang cháy, sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.

* Chữa chảy máu cam: Chi tử 9g, trắc bách diệp 8g, sinh địa 12g, rễ cỏ tranh 15g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.

* Chữa viêm kết mạc: Chi tử 6g, hoa cúc 8g, cam thảo 3g. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần.

* Mắt đỏ đau: Lấy lá Dành Dành giã nát đắp lên.

Tham khảo thêm

Dành Dành là một vị thuốc quý, đã được sử dụng từ lâu đời trong y học cổ truyền. Dành Dành xanh tốt quanh năm, mọc hoang ở ven suối, có thể trồng làm cảnh hay lấy quả làm thuốc, nhân quả già có màu vàng rất đẹp dùng để nhuộm vàng bánh trái và thức ăn.

Quả Dành Dành cho ta vị thuốc gọi là "Chi tử"; trong thành phần hoạt chất có chứa một glycosid màu vàng là gardenin, các chất chuyển hóa của gardenosid, acid chlorogenic. Các chất này làm giảm lượng sắc tố mật trong máu, nên tác dụng chữa bệnh hoàng đản vàng da, nước sắc Dành Dành còn có tác dụng kháng sinh đối với một số vi trùng.

Theo y học cổ truyền, chi tử có vị đắng, tính lạnh, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tả hỏa, lợi tiểu, chỉ huyết, mát huyết, tiêu viêm, nhân dân hay dùng chữa họng đau, mắt đỏ, da vàng, tiểu tiện khó khăn, thổ huyết, máu cam, lỵ ra máu, tiểu tiện ra máu, huyết áp cao, sốt cao, bồn chồn khó ngủ. Liều dùng: 6-12g quả khô bỏ vỏ, dùng sống hoặc sao vàng, sao đen tăng tác dụng cầm máu, giã nhỏ, sắc lấy nước uống.

Kien Thong – suu tam